Giải oan cho thực phẩm siêu chế biến – khi phân loại thực phẩm không dựa trên giá trị dinh dưỡng

Đã phát hành: 24/09/2025 | Tác giả: Tiến sĩ Isabella Lee, Chuyên viên dinh dưỡng của Oriflame toàn cầu

Thực phẩm siêu chế biến (ultra-processed foods) thường xuyên là một chủ đề lớn trong các cuộc thảo luận về tình trạng béo phì, các bệnh mãn tính và chế độ ăn uống hiện đại. Nhưng dùng tiêu chuẩn nào để xác định một loại thực phẩm là "siêu chế biến", và có đúng không khi mặc định rằng loại thực phẩm này có hại cho sức khỏe? Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn để giúp bạn đưa ra những lựa chọn hỗ trợ sức khỏe và lối sống của mình.

Thực phẩm siêu chế biến là gì?

Thuật ngữ này lần đầu tiên được giới thiệu trong hệ thống phân loại thực phẩm NOVA – một phương pháp do các nhà nghiên cứu từ trường Đại học Sao Paulo (Brazil) đề xuất vào năm 2009. Phương pháp này chia thực phẩm thành 4 nhóm dựa trên mức độ chế biến (Blomhoff và cộng sự, 2023).

• Nhóm 1: thực phẩm chưa qua chế biến hoặc chế biến tối thiểu, ví dụ như trái cây tươi và sữa chua nguyên chất – các thực phẩm này có trải qua các bước chuẩn bị cơ bản để an toàn và tiện lợi khi sử dụng;
• Nhóm 2: các thành phần nấu ăn đã qua chế biến và được chiết xuất từ các nguồn tự nhiên như dầu, bơ, đường và muối, được sử dụng để nêm nếm hoặc chế biến thức ăn;
• Nhóm 3: thực phẩm chế biến như phô mai và bánh mì được làm bằng cách kết hợp Nhóm 1 và Nhóm 2 để nâng cao hương vị hoặc gia tăng thời hạn sử dụng;
• Nhóm 4: thực phẩm siêu chế biến như là nước ngọt, đồ ăn nhẹ đóng gói (snack) và mì ăn liền – chúng được thiết kế để sử dụng thuận tiện, có hạn sử dụng lâu và hương vị thơm ngon tuyệt vời (Monteiro và cộng sự, 2018).

Thực phẩm siêu chế biến là các sản phẩm thực phẩm được sản xuất công nghiệp đã trải qua mức độ chế biến cao nhất. Chúng thường được làm từ các thành phần tinh chế, phụ gia, có chứa rất ít hoặc không chứa thực phẩm nguyên chất. Nhóm thực phẩm này thường có hình ảnh là "đồ ăn vặt" nghèo dinh dưỡng, nhiều calo, chứa nhiều đường, muối và chất béo không lành mạnh, nhưng đó không phải là toàn bộ câu chuyện.

Có người lập luận rằng hệ thống phân loại của NOVA chỉ tập trung vào mức độ chế biến mà không xem xét chất lượng dinh dưỡng của thực phẩm. Theo phương pháp này thì các sản phẩm dinh dưỡng như là thanh protein cũng xếp vào nhóm thực phẩm siêu chế biến, nhưng đó là những thực phẩm được bổ sung chất dinh dưỡng, chất xơ và vitamin, được nhiều người sử dụng để góp phần xây dựng một lối sống lành mạnh và cân bằng.

Thực phẩm siêu chế biến ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?

Các nghiên cứu gần đây cho thấy chế độ ăn có nhiều thực phẩm siêu chế biến có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe, dẫn đến các tình trạng như tăng cân, tiểu đường tuýp 2, bệnh tim mạch và thậm chí là trầm cảm (Juul & Beere, 2024). Nhóm thực phẩm này được thiết kế để "siêu ngon miệng", chúng lấn át tín hiệu đã ăn no của cơ thể và vì thế dẫn đến ăn quá nhiều. Một số nhà nghiên cứu cũng cho rằng chúng làm thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột (Juul & Beere, 2024).

Tuy nhiên, không phải tất cả các nhà nghiên cứu đều đồng ý rằng nhóm thực phẩm này mặc định có hại. Vấn đề không nằm ở mức độ chế biến, mà nằm ở chất lượng dinh dưỡng (nhiều đường, chất béo bão hòa, muối, ít chất xơ) và các sử dụng trong chế độ ăn uống, đó mới là nguyên nhân gây ra tác động tiêu cực đến sức khỏe (Temple, 2024).

Nói cách khác, không phải tất cả thực phẩm siêu chế biến đều cùng đẳng cấp. các loại sữa thực vật có bổ sung chất dinh dưỡng, bánh mì nguyên cám, và các loại shake bổ sung protein đều được phân loại là thực phẩm siêu chế biến, nhưng không có nghĩa là chúng không tốt cho sức khỏe. Thực tế, các sản phẩm dinh dưỡng tiện lợi có thể là giải pháp hỗ trợ thiết thực cho nhiều người, nhất là đối với những người bận rộn. Điều quan trọng nhất là chất lượng của chế độ ăn uống tổng thể và thói quen ăn uống, chứ không chỉ riêng mức độ chế biến.

Cách lựa chọn thực phẩm siêu chế biến

• Đọc thông tin dinh dưỡng. Chú ý đến lượng đường bổ sung, muối (natri) và chất béo bão hòa. Đây là những chỉ số chính cho thấy sản phẩm có chất lượng dinh dưỡng thấp.

• Lựa chọn thông minh hơn. Hãy chọn các sản phẩm có bổ sung protein, chất xơ, chất béo không bão hòa, cũng như các vitamin và khoáng chất.

• Ưu tiên thực phẩm ít chế biến. Bạn nên ăn nhiều trái cây, rau củ, các loại đậu và ngũ cốc nguyên hạt. Cách này sẽ giúp bạn giảm tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến một cách tự nhiên.

• Lấy cảm hứng từ chế độ ăn Bắc Âu. Đây là một chế độ ăn có nhiều rau củ, quả mọng, ngũ cốc nguyên hạt, các loại cá và chất béo lành mạnh. Ưu điểm của chế độ ăn truyền thống này là giàu dinh dưỡng, ít chế biến và ưu tiên mùa nào thức nấy.

• Đừng ngại sự tiện lợi. Không phải cứ là thực phẩm chế biến thì đều có hại cho sức khỏe. Điều quan trọng nhất là thành phần và chất lượng tổng thể.

• Chìa khóa nằm ở sự cân bằng. Chế độ ăn uống tổng thể của bạn quan trọng hơn bất kỳ lựa chọn thực phẩm nào.

Quan điểm của Oriflame về thực phẩm siêu chế biến

Oriflame không khăng khăng tuân thủ các tiêu chuẩn cứng nhắc. Thay vào đó, chúng tôi tin vào dinh dưỡng tích cực, tập trung vào những gì hỗ trợ sức khỏe của bạn chứ không chỉ những điều cần tránh. Chúng tôi muốn cùng bạn chọn lựa có mục đích, chứ không phải cảm thấy gò bó.

Chính vì thế, Oriflame khuyến khích bạn ưu tiên thực phẩm thô và ít chế biến, đồng thời cũng nhìn nhận rằng có những thực phẩm siêu chế biến có thể hỗ trợ bạn xây dựng lối sống cân bằng và lành mạnh. Đó có thể là là thực phẩm bổ sung chất dinh dưỡng, các loại bột shake bổ sung protein và chất xơ, miễn là chúng có công thức tốt và đáp ứng đủ các tiêu chuẩn chất lượng.

Nhìn nhận thực phẩm siêu chế biến một cách thực tế

Hiện nay vẫn có nhiều thảo luận về thực phẩm siêu chế biến và có nhiều khía cạnh cần đào sâu hơn, nhưng một điều rõ ràng là chúng ta nên hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm siêu chế biến nhiều calo và ít dinh dưỡng. Bên cạnh đó, việc né tránh hoàn toàn nhóm thực phẩm này sẽ không thực tế trong bối cảnh cuộc sống hiện đại, và cũng không cần thiết phải làm như thế.
Giải pháp chính là ưu tiên thực phẩm ít chế biến, đồng thời sử dụng thực phẩm chế biến khi cần thiết, cũng như lựa chọn các sản phẩm đảm bảo về chất lượng. Cốt lõi thì chính thói quen ăn uống cân bằng và lành mạnh mới thực sự nuôi dưỡng cơ thể bạn về lâu về dài.

Tài liệu tham khảo

Blomhoff R, Andersen R, Arnesen EK, et al. Nordic Nutrition recommendations 2023. Copenhagen: Nordic Council of Ministers, 2023
Juul F, Bere E. Ultra-processed foods - a scoping review for Nordic Nutrition Recommendations 2023. Food Nutr Res. 2024 Apr 24;68
Monteiro CA, Cannon G, Moubarac JC, et al. The UN Decade of Nutrition, the NOVA food classification and the trouble with ultra-processing. Public Health Nutr. 2018 Jan;21(1):5-17
Temple NJ. Making Sense of the Relationship Between Ultra-Processed Foods, Obesity, and Other Chronic Diseases. Nutrients. 2024 Nov 26;16(23):4039

Góc truyền cảm hứng

Trung tâm thông tin dinh dưỡng

Những thói quen ăn uống có lợi cho sức khỏe có thể bạn đã biết nhưng chưa quen thực hiện

Hãy cùng lắng nghe những chia sẻ của chuyên gia dinh dưỡng Marlene Nordlander để tham khảo các thói quen ăn uống sẽ giúp bạn cải thiện mối quan hệ với thực phẩm và cảm thấy vui khỏe hơn về cả thể chất lẫn tinh thần

Xem chi tiết

Trung tâm thông tin dinh dưỡng

Phương pháp đồng bộ nhịp sống với chu kỳ kinh nguyệt

Bài viết này xin gợi ý một số cách đồng bộ chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt tương ứng với sự thay đổi của nội tiết tố trong chu kỳ kinh nguyệt, để các chị em luôn cảm thấy khỏe mạnh và xinh tươi bất kể là ngày nào trong tháng!

Xem chi tiết

Trung tâm thông tin dinh dưỡng

Sản phẩm Wellosophy dùng có tốt không? Có an toàn không?

Đôi khi thật khó để đánh giá chất lượng và độ an toàn của các loại thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Hiểu được nỗi băn khoăn đó, Oriflame luôn đảm bảo các sản phẩm của mình xứng đáng được khách hàng tin dùng. Hãy tham khảo những chia sẻ từ chuyên gia an toàn thực phẩm Amy Murphy để hiểu hơn về các nỗ lực này của Oriflame dành cho nhãn hàng chăm sóc sức khỏe Wellosophy nhé.

Xem chi tiết

Trung tâm thông tin dinh dưỡng

Siêu khoáng chất Magiê và những lợi ích có thể bạn chưa biết hết

Bạn có biết Magiê tham gia vào rất nhiều chức năng của cơ thể và rất quan trọng đối với sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần? Hãy cùng bài viết này tìm hiểu về các lợi ích của Magiê và cách bổ sung đầy đủ khoáng chất này cho cơ thể nhé.

Xem chi tiết

Trung tâm thông tin dinh dưỡng

Hệ vi sinh vật đường ruột

Hệ vi sinh vật đường ruột có ảnh hưởng đến cân nặng, hệ miễn dịch, sức khỏe làn da và sức khỏe cảm xúc của chúng ta. Vì thế, khi chúng ta chú ý cải thiện sức khỏe đường ruột cũng là đang nâng cao sức khỏe tổng thể.

Xem chi tiết

Trung tâm thông tin dinh dưỡng

Sức khỏe tinh thần & cảm xúc

Các loại thực phẩm chúng ta đưa vào cơ thể có ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe não bộ, trí nhớ và khả năng tập trung, và thậm chí là tâm trạng của chúng ta nữa. Nhà dinh dưỡng học Caroline Cummins sẽ chia sẻ một số điểm cần nắm về chủ đề này.

Xem chi tiết

Trung tâm thông tin dinh dưỡng

Gặp gỡ các nhà khoa học

Nền tảng khoa học của Wellosophy được xây dựng từ đội ngũ các nhà dinh dưỡng học, chuyên gia dinh dưỡng và nhà khoa học của Oriflame, cũng như các nhà nghiên cứu hoạt động độc lập và phối hợp với chúng tôi.

Xem chi tiết

Trung tâm thông tin dinh dưỡng

Trung tâm thông tin khoa học Wellosophy

Tìm hiểu sâu hơn về các chủ đề dinh dưỡng và sức khỏe cần thiết! Những thông tin được tư vấn bởi các chuyên gia dinh dưỡng của Oriflame và Ban cố vấn độc lập.

Xem chi tiết

Trung tâm thông tin dinh dưỡng

Bạn có thể tin tưởng vào sản phẩm và thông tin khoa học từ Oriflame

Oriflame luôn đảm bảo các tiêu chí hiệu quả, an toàn và trách nhiệm khi phát triển và sản xuất sản phẩm. Và tất cả quy trình của chúng tôi đều dựa trên nền tảng khoa học vững chắc.

Xem chi tiết

Trung tâm thông tin dinh dưỡng

Triết lý dinh dưỡng của Oriflame

Các quy tắc của chế độ ăn Bắc Âu là nguồn cảm hứng để chúng tôi đưa ra lời khuyên về dinh dưỡng và sáng tạo nên các sản phẩm của mình. Hãy cùng khám phá!

Xem chi tiết